Các đặc trưng cơ bản của Hiến pháp

Mục lục

Đặc trưng cơ bản của Hiến pháp

Hiến pháp nói chung có nhiều đặc trưng như: Là văn bản chính trị, văn bản tổ chức – pháp lý, văn bản tư tưởng… Dưới góc độ tổ chức quyền lực nhà nước, Hiến pháp thể hiện ba đặc trưng cơ bản sau:

1. Hiến pháp là văn bản tuyên bố long trọng quyền dân chủ của công dân

Dân chủ nghĩa là quyền lực nhân dân, là một loại hình nhà nước.

Dưới chế độ quân chủ, mọi quyền lực nhà nước tập trung vào tay vua. Người dân bị đặt vào vị trí thần dân, họ không có các quyền dân chủ.

Hiến pháp ra đời ghi nhận thành quả thắng lợi của cách mạng dân chủ tư sản và sau này là Cách mạng xã hội chủ nghĩa – bước phát triển cao của chế độ dân chủ – cũng chính là sự ghi nhận quyền dân chủ của nhân dân, đưa người dân từ địa vị thần dân lên địa vị công dân. Chẳng hạn như, việc Hiến pháp ghi nhận quyền bầu cử và quyền ứng cử chính là sự tuyên bố long trọng quyền lực nhân dân.

2. Hiến pháp – văn bản tổ chức quyền lực nhà nước

– Hiến pháp quy định chính thể nhà nước. Tùy theo cách tổ chức các cơ quan nhà nước ở trung ương mà xác định chính thể nhà nước đó là quân chủ lập hiến hay cộng hòa. Việc lựa chọn hình thức chính thể có ý nghĩa rất lớn trong việc tổ chức quyền lực nhà nước của mỗi quốc gia.

– Hiến pháp xác định hình thức cấu trúc của nhà nước, là liên bang hay đơn nhất, phân định thẩm quyền, phân cấp quyền hạn giữa các chủ thể, các bộ phận trong cơ cấu đó.

– Hiến pháp tuyên bố quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước, xác lập hệ thống chính trị để thực hiện dân chủ, tùy thuộc vào từng chế độ.

– Hiến pháp quy định một hệ thống chế độ xã hội của nhà nước làm cơ sở xã hội cho việc tổ chức quyền lực nhà nước. Với những quy định về chế độ xã hội khác nhau sẽ quyết định đến bản chất nhà nước và cách thức tổ chức quyền lực nhà nước khác nhau.

– Hiến pháp thiết lập một hệ thống tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước. Đó là việc thiết lập một hệ thống các cơ quan nhà nước, quy định nguyên tắc hoạt động, thẩm quyền và các mối quan hệ qua lại giữa chúng.

3. Hiến pháp – đạo luật cơ bản của nhà nước

Hiến pháp về bản chất là đạo luật, song đây là đạo luật đặc biệt có vị trí cơ bản đứng trên các đạo luật khác. Tính luật cơ bản của Hiến pháp thể hiện ở chỗ các quy phạm của nó mang tính cơ sở, nền tảng cho mọi chế độ nhà nước.

– Hiến pháp thể hiện tư tưởng của Đảng cầm quyền, đề ra phương hướng phát triển của mỗi nhà nước.

– Hiến pháp quy định cơ sở nền tảng của nhà nước. Đó là quy định về chế độ chính trị, kinh tế, xã hội, quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân, các nguyên tắc cơ bản tổ chức bộ máy nhà nước.

– Hiến pháp là cơ sở của hệ thống pháp luật. các quy phạm Hiến pháp là cơ sở, nguyên tắc cho các ngành luật của mỗi nước. Mặt khác, Hiến pháp còn đóng vai trò là sự bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Mọi văn bản pháp luật khác được ban hành đều phải tuân theo Hiến pháp.

– Hiến pháp có hiệu lực pháp lý cao nhất, có thủ tục thông qua và sửa đổi chặt chẽ. Để bảo đảm nguyên tắc này, hiện tại ở nhiều nước đã thiết lập chế độ giám sát Hiến pháp ở toà án Hiến pháp, toà án tối cao hoặc hội đồng Hiến pháp.

Xem thêm bài viết liên quan: