Các giải pháp cơ bản trong việc triển khai thi hành Hiến pháp 2013

Các giải pháp cơ bản trong việc triển khai thi hành Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam 2013: Bài viết này đưa ra các giải pháp cơ bản nhằm triển khai thi hành bản Hiến pháp này ở nước ta trong giai đoạn hiện nay…

• Những điểm mới cơ bản của Hiến pháp nước CHXHCH Việt Nam 2013 – TS. Nguyễn Mạnh Hùng & PGS.TS. Trương Đắc Linh
• Những điểm mới cơ bản của dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 – GS.TS. Mai Hồng Quỳ
• Những điểm mới về “Chế độ chính trị” trong Hiến pháp 2013 – PGS.TS. Vũ Văn Nhiêm
• Những điểm mới của chương “Chính phủ” trong Hiến pháp 2013 – TS. Nguyễn Mạnh Hùng
• Điểm mới của Hiến pháp 2013 về “quyền con người” và “quyền công dân” – TS. Phan Nhật Thanh
• Quy định mới liên quan “Điều ước quốc tế” trong Hiến pháp 2013 – TS. Ngô Hữu Phước

TỪ KHÓA: Hiến pháp 2013,

Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 28/11/2013. Hiến pháp đã kết tinh được trí tuệ, ý chí, nguyện vọng của tuyệt đại đa số Nhân dân, thể hiện được ý Đảng, lòng dân và sự đồng thuận của cả hệ thống chính trị. Với bố cục 11 chương, 120 điều, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực sự là Hiến pháp của thời kỳ đổi mới toàn diện, đáp ứng yêu cầu xây dựng, bảo vệ, phát triển đất nước và hội nhập quốc tế trong thời kỳ mới.

Xây dựng một bản Hiến pháp “vang vọng tiếng dân” đã khó, nhưng khó khăn không kém là việc triển khai thi hành Hiến pháp, đưa các điều, khoản quy định của Hiến pháp vào thực tiễn của cuộc sống; và đó mới là mục đích của việc xây dựng Hiến pháp. Chính vì vậy, ngày 08/01/2014, tại Hội nghị toàn quốc triển khai thi hành Hiến pháp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh: đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của bộ máy nhà nước ở trung ương, cũng như ở địa phương, của từng cơ quan, đơn vị, các viện nghiên cứu, các trường đại học và của cả hệ thống chính trị trong năm 2014.

Trên phương diện tổng thể, để triển khai thi hành Hiến pháp nhanh chóng và có hiệu quả, theo tác giả, cần thực hiện các giải pháp cơ bản sau đây:

1. Tiến hành rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các luật, pháp lệnh và các văn bản quy phạm pháp luật khác cho phù hợp với Hiến pháp

Cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở trung ương và địa phương cần khẩn trương tiến hành rà soát toàn diện, đồng bộ các luật, pháp lệnh và các văn bản quy phạm pháp luật khác được ban hành trước ngày 01/01/2014 để sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới cho phù hợp với quy định của Hiến pháp.

Ưu tiên sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước và các thiết chế khác trong hệ thống chính trị; quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Cần lập danh mục xác định lộ trình hoàn thiện hệ thống pháp luật trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường, bảo vệ Tổ quốc, đối ngoại và hợp tác quốc tế.

Nghị quyết số 64/2013/QH13 ngày 28/11/2013 của Quốc hội về thi hành Hiến pháp quy định: việc sửa đổi, bổ sung Luật tổ chức Quốc hội, Luật tổ chức Chính phủ, Luật tổ chức Tòa án nhân dân, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luật Kiểm toán nhà nước, Luật bầu cử đại biểu Quốc hội, Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân và ban hành mới Luật tổ chức chính quyền địa phương phải được trình Quốc hội xem xét, thông qua chậm nhất vào kỳ họp thứ 10 (khoảng tháng 10/2015).

Các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình cần tiến hành rà soát toàn diện, đồng bộ các văn bản pháp luật đã ban hành, nếu trái Hiến pháp phải đình chỉ thi hành; bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản pháp luật để cụ thể hóa những quy định mới của Hiến pháp.

Theo Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 ngày 02/01/2014 của Ủy ban thường vụ Quốc hội và Quyết định số 251/QĐ-TTg ngày 13/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Kế hoạch triển khai thi hành Hiến pháp, Danh mục các bộ luật, luật và pháp lệnh dự kiến cần sửa đổi, bổ sung, ban hành mới liên quan đến các lĩnh vực được xác định cụ thể, rõ ràng; phân công cơ quan chủ trì soạn thảo và yêu cầu về tiến độ thời gian trình Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội. Theo đó, các luật, bộ luật, pháp lệnh cần sửa đổi, ban hành liên quan đến lĩnh vực tổ chức bộ máy nhà nước và các thiết chế trong hệ thống chính trị gồm: 26 luật, pháp lệnh; lĩnh vực quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân: 15 bộ luật, luật; lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường hơn: 40 luật; lĩnh vực bảo vệ Tổ quốc: 10 luật, pháp lệnh .

2. Chủ động triển khai thực hiện những điều khoản của Hiến pháp mà không cần phải chờ văn bản hướng dẫn

Bên cạnh việc rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các luật, pháp lệnh, các văn bản quy phạm pháp luật khác để cụ thể hóa Hiến pháp, khắc phục tình trạng các qui định của Hiến pháp, nhất là quyền hiến định qui định trong chương quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân phải chờ luật cụ thể hóa, các cơ quan nhà nước cần xem xét, phân loại các chương, điều, khoản của Hiến pháp theo hướng: Những qui định, những điều, khoản đã cụ thể, đã rõ ràng thì cần áp dụng ngay, áp dụng trực tiếp, không thụ động “ngồi chờ” các văn bản hướng dẫn. Bởi cần thống nhất hiểu rằng chỉ trong trường hợp cần thiết mới cần giải thích và hướng dẫn các văn bản qui phạm pháp luật (kể cả Hiến pháp).

Hiện nay ở Việt Nam có một tình trạng tương đối phổ biến là các văn bản qui phạm pháp luật, nhất là các văn bản của các cơ quan nhà nước ở trung ương khi ban hành, thường không được triển khai thi hành ngay, mà cần “đợi” văn bản hướng dẫn. Thực trạng này cần sớm được nhìn nhận và khắc phục. Theo chúng tôi, các qui định trong Hiến pháp, nhất là trong Chương 2 “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân”, nhìn chung, trừ các qui định (nhất là các qui định về quyền con người, quyền công dân) có qui định “việc thực hiện các quyền này do luật định”, “việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định”, “…theo luật định”, “…theo quy định của pháp luật”, các qui định khác cần được triển khai thực hiện ngay mà không cần chờ văn bản hướng dẫn. Nhân đây cũng nói thêm rằng, xu hướng áp dụng trực tiếp các qui định của Hiến pháp, nhất là các qui định về quyền con người, quyền công dân là xu hướng mang tính phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới.

3. Điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước phù hợp với các qui định của Hiến pháp

Các thiết chế hiến định như Chủ tịch nước, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước tiếp tục hoạt động cho đến khi Quốc hội khóa XIV bầu ra các cơ quan mới theo quy định của Hiến pháp. Cũng tương tự như vậy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tiếp tục hoạt động cho đến khi Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân được thành lập theo quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam.

Từ 01/01/2014, Chủ tịch nước, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình được quy định trong Hiến pháp. Cũng từ 01/01/2014, những công việc đang được cơ quan nhà nước giải quyết theo quy định của Hiến pháp năm 1992 mà thẩm quyền này được giao cho cơ quan nhà nước khác thực hiện theo quy định của Hiến pháp thì phải chuyển giao cho cơ quan nhà nước đó để tiếp tục giải quyết.

4. Giáo dục, tuyên truyền, phổ biến sâu rộng nội dung của Hiến pháp đến đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân

Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân hiểu sâu sắc Hiến pháp sẽ là cơ sở bảo đảm văn kiện chính trị – pháp lý quan trọng này được thực hiện nghiêm chỉnh và hiệu quả. Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, công nhân, chiến sĩ lực lượng vũ trang nhân dân và các tầng lớp nhân dân Việt Nam, kể cả người Việt Nam ở nước ngoài về Hiến pháp là nội dung có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tại Hội nghị toàn quốc triển khai thi hành Hiến pháp sáng 08/01/2014, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nêu rõ: Phải kịp thời tuyên truyền, phổ biến sâu rộng tinh thần và nội dung Hiến pháp, giá trị khoa học và thực tiễn của Hiến pháp đến các tầng lớp nhân dân nhằm nâng cao nhận thức về Hiến pháp, ý thức chấp hành và bảo vệ Hiến pháp, bảo đảm cho Hiến pháp được tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh trong đời sống xã hội.

Các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các cơ quan, tổ chức hữu quan khác có trách nhiệm tổ chức tuyên truyền, phổ biến sâu rộng nội dung của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại cơ quan, tổ chức và địa phương mình, nâng cao nhận thức về Hiến pháp và ý thức chấp hành Hiến pháp, bảo đảm Hiến pháp được tuân thủ và nghiêm chỉnh chấp hành trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Các cơ quan thông tấn báo chí ở trung ương và địa phương cần có kế hoạch tuyên truyền bằng nhiều hình thức thích hợp để tuyên truyền nội dung của Hiến pháp, nhất là những điểm mới được bổ sung; tổ chức tập huấn báo cáo viên, tuyên truyền viên về Hiến pháp; tuyên truyền giới thiệu, phổ biến nội dung, ý nghĩa của Hiến pháp đến các tầng lớp nhân dân.

Rõ ràng, một vấn đề rất quan trọng là nâng cao khả năng tiếp cận quyền của người dân. Hiến pháp, pháp luật đã ghi nhận các quyền cơ bản nhưng khả năng người dân có thể tiếp cận, sử dụng Hiến pháp, pháp luật để bảo vệ quyền của mình hay không phụ thuộc rất lớn vào sự hiểu biết, cơ chế, thủ tục bảo đảm thực thi các quyền. Vấn đề này đặt ra trách nhiệm đối với các cơ quan nhà nước, từ việc phổ biến, tuyên truyền các nội dung mới của Hiến pháp sửa đổi đến việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy để bảo đảm thực thi. Mặt khác, phải giáo dục, tuyên truyền, phổ biến làm cho toàn dân quan tâm đến việc thực hiện Hiến pháp, trong đó có việc thực hiện và bảo vệ quyền lợi hiến định của chính họ. Nhân dân chính là chủ thể thực thi Hiến pháp và giám sát việc thực thi Hiến pháp.

5. Tăng cường công tác tư tưởng, văn hóa, báo chí, xuất bản trong việc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù định; phê phán những nhận thức sai trái, lệch lạc, mơ hồ về Hiến pháp

Hiến pháp là văn kiện chính trị – pháp lý có vai trò đặc biệt quan trọng không những đối với Nhà nước mà cả hệ thống chính trị. Các thế lực thù địch luôn lợi dụng, nhất là các thời điểm nhạy cảm, như khi xây dựng và ban hành Hiến pháp để chống phá Đảng, Nhà nước. Vì thế, các cơ quan làm công tác tư tưởng, văn hóa, báo chí, xuất bản, các cơ quan, đơn vị, các tổ chức đảng, các nhà khoa học cần đi đầu trong việc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù định; góp phần tạo sức đề kháng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân phê phán những nhận thức sai trái, lệch lạc, mơ hồ về Hiến pháp.

6. Chỉnh lý, biên soạn lại sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu nghiên cứu, giảng dạy về Hiến pháp và pháp luật

Hiến pháp là đạo luật cơ bản của Nhà nước, các qui định của Hiến pháp là cơ sở, nền tảng cho cả hệ thống pháp luật. Vì thế, khi Hiến pháp mới được ban hành, một điều dễ hiểu là tất cả các văn bản pháp luật phải được rà soát, chỉnh sửa để phù hợp với Hiến pháp. Bên cạnh đó, với tính chất là các cơ quan nghiên cứu, giảng dạy, tuyên truyền về Hiến pháp, các viện nghiên cứu, các cơ sở giáo dục, đào tạo, nhất là các viện nghiên cứu về Nhà nước và pháp luật, các trường đại học và các cơ sở đào tạo cán bộ nói chung, cán bộ pháp luật nói riêng cần khẩn trương sửa đổi, bổ sung, cập nhật các quy định mới của Hiến pháp để có kế hoạch biên soạn lại sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu nghiên cứu, giảng dạy về Hiến pháp. Mặt khác, cần đẩy mạnh việc phổ biến, tuyên truyền Hiến pháp trong công tác đối ngoại để giới thiệu nội dung của Hiến pháp mới tới đồng bào Việt Nam ở nước ngoài và bạn bè quốc tế.

7. Từng cấp, từng ngành cần có kế hoạch triển khai; kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc, uốn nắn những biểu hiện lệch lạc trong quá trình thực thi Hiến pháp

Vì triển khai thi hành Hiến pháp là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, nên các cấp, các ngành, cơ quan, tổ chức, đơn vị ở trung ương cũng như ở địa phương cần chủ động xây dựng kế hoạch việc triển khai thi hành Hiến pháp ở cấp, ngành, cơ quan, đơn vị mình; thường xuyên đôn đốc kiểm tra, kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc phát sinh, uốn nắn những biểu hiện lệch lạc trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện Hiến pháp để các quy định của Hiến pháp được thực hiện nghiêm chỉnh, sớm đi vào thực tiễn các lĩnh vực của đời sống xã hội./.

Tác giả: GS.TS. Mai Hồng Quỳ – Hiệu trưởng trường ĐH Luật TP. Hồ Chí Minh

Nguồn: Tạp chí Khoa học pháp lý Việt Nam số 01/2014 (80)/2014 – 2014, Trang 03-05

Like Luật sư Online tại: https://www.facebook.com/iluatsu/