Xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi bị kết án theo BLHS 2015

Mục lục

Xóa án tích đối với người chưa thành niên bị kết án thể hiện chính sách nhân văn vô cùng sâu sắc của pháp luật Việt Nam nói chung và pháp luật hình sự Việt Nam nói riêng. Vậy “Xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi” được quy định như thế nào trong BLHS năm 2015?

Xem thêm bài viết về “Án tích“, “Xóa án tích”

Xóa án tích theo quyết định của Tòa án theo quy định Bộ luật Hình sự 2015 – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
Án tích là gì? Đặc điểm và hậu quả pháp lý của án tích? – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
Quy định về “Đương nhiên xóa án tích” trong Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
Xóa án tích trong trường hợp đặc biệt theo quy định BLHS 2015 – ThS. LS. Phạm Quang Thanh

1. Quy định về Án tích và xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi bị kết án

Theo quy định của Điều 107 BLHS năm 2015:

“1. Người dưới 18 tuổi bị kết án được coi là không có án tích, nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

Xem thêm tài liệu liên quan:

a) Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi;

b) Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng hoặc tội phạm rất nghiêm trọng do vô ý;

c) Người bị áp dụng biện pháp tư pháp quy định tại Mục 3 Chương này.

2. Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng đương nhiên được xóa án tích nếu từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách án treo hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án, người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn sau đây:

a) 06 tháng trong trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng được hưởng án treo;

b) 01 năm trong trường hợp bị phạt tù đến 05 năm;

c) 02 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm;

d) 03 năm trong trường hợp bị phạt tù trên 15 năm”.

Điều luật quy định các nội dung có tính đặc thù về việc xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi bị kết án nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc tái hòa nhập cộng đồng.

2. Thời hạn xóa án tích đối với người <18 tuổi bị kết án

2.1. Bất cập chế định xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi tại BLHS 1999

Theo quy định tại Điều 77 BLHS năm 1999:

“1. Thời hạn để xoá án tích đối với người chưa thành niên là một phần hai thời hạn quy định tại Điều 64 của Bộ luật này.

2. Người chưa thành niên phạm tội, nếu được áp dụng những biện pháp tư pháp quy định tại khoản 1 Điều 70 của Bộ luật này, thì không bị coi là có án tích”.

Theo quy định trên, xóa án tích đối với người chưa thành niên bị kết án về cơ bản là tương tự như đối với người đã thành niên bị kết án về cả hình thức (xóa án tích đương nhiên và xóa án tích theo quyết định của Tòa án), các điều kiện, thời hạn xem xét xóa án tích, các trường hợp được coi là không có án tích,… chỉ có một điểm khác là thời hạn đương nhiên xóa án tích đối với người chưa thành niên.

Những quy định này hết sức bất lợi cho việc phục hồi và tái hòa nhập cộng đồng của người bị kết án, thủ tục xóa án tích phức tạp, rườm rà, gây trở ngại cho người bị kết án.

2.2. BLHS 2015 tiếp tục hoàn thiện chế định xóa án tích người chưa thành niên

Cùng với việc sửa đổi các quy định về xóa án tích nói chung, các quy định về xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi cũng được sửa đổi cơ bản, thể hiện cách tiếp cận theo hướng đề cao hiệu quả phòng ngừa và xử lý hướng thiện đối với người phạm tội.

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 73 BLHS năm 2015, người dưới 18 tuổi được miễn chấp hành hình phạt thì cũng được coi là không có án tích.

Như vậy, đối với các trường hợp nêu trên thì người dưới 18 tuổi dù đã bị kết án nhưng vẫn đương nhiên được coi là chưa bị kết án. Khoản 2 của điều luật quy định về hình thức xóa án tích và cách tính thời hạn xóa án tích đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Trên cơ sở cân nhắc tính chất, mức độ nghiêm trọng của loại tội phạm mà người dưới 18 tuổi thực hiện, để đảm bảo tính răn đe đối với các trường hợp phạm tội có mức độ nguy hiểm cao cho xã hội, vấn đề án tích chỉ đặt ra đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội rất nghiêm trọng do cố ý và tội đặc biệt nghiêm trọng.

2.3. Phân biệt xóa án tích đối với người <18 tuổi và người từ đủ 18 tuổi trở lên

Ngoài quy định về 03 trường hợp coi là không có án tích đối với người dưới 18 tuổi thì về cơ bản, các quy định về xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi cũng được áp dụng theo quy định chung, chỉ có một điểm khác biệt so với quy định về xóa án tích đối với người trưởng thành, đó là thời hạn xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi ngắn hơn thời hạn xóa án tích đối với người trưởng thành.

Quy định này xuất phát từ những phân tích, đánh giá toàn diện về sự phát triển về thể chất và trí tuệ của người dưới 18 tuổi cũng như tương lai lâu dài của các em. Theo đó, thời hạn tối thiểu để xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi là 06 tháng nếu bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù cho hưởng án treo và thời hạn tối đa để xóa án tích cho các em là 03 năm nếu bị phạt tù trên 15 năm.

Như vậy, so với người đã thành niên thì thời hạn xóa án tích của các em được rút ngắn hơn rất nhiều.

3. Hình thức xóa án tích

Khác với quy định của BLHS năm 1999, khoản 2 Điều 107 BLHS năm 2015 quy định đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng chỉ áp dụng một hình thức xóa án tích duy nhất – đó là đương nhiên xóa án tích không phụ thuộc vào tội danh mà họ thực hiện, tức là khi có đủ điều kiện luật định, cơ quan có thẩm quyền phải xóa án tích cho các em mà không phải đợi Tòa án xem xét, quyết định.

4. Điều kiện xóa án tích

Điều kiện để người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi được đương nhiên xóa án tích là không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn sau đây tính từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách án treo hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án mà người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới:

06 tháng trong trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng được hưởng án treo;
01 năm trong trường hợp bị phạt tù đến 05 năm;
02 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm;
03 năm trong trường hợp bị phạt tù trên 15 năm.

So với các điều kiện xóa án tích đối với người bị kết án đủ 18 tuổi, các điều kiện này cũng dễ dàng, thuận lợi hơn. Điểm mới của quy định này so với quy định của BLHS năm 1999:

Một là, thời hạn tính xóa án tích đã được thu hẹp đáng kể;

Hai là, thời điểm để tính thời hạn xóa án tích đã thay đổi từ thời điểm chấp hành xong “toàn bộ bản án” thành “chấp hành xong hình phạt chính”.

5. Ý nghĩa của quy định xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi bị kết án

Quy định của BLHS năm 2015 về trường hợp xóa án tích trong trường hợp đặc biệt đã thể hiện chính sách nhân văn vô cùng sâu sắc của pháp luật Việt Nam nói chung và pháp luật hình sự Việt Nam nói riêng, nhằm nâng cao tinh thần hướng thiện, tự nguyện sửa đổi theo chiều hướng tốt của những người phạm tội. Nhà nước luôn tạo điều kiện thuận lợi để những người phạm tội tái hòa nhập cộng đồng nếu người đó thực sự nỗ lực cải tạo, quyết tâm trở thành người có ích cho xã hội./.

Xem thêm bài viết về “Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017)”