Đối chất là gì? Quy định về Đối chất trong tố tụng hình sự?

Đối chất là gì? Quy định về Đối chất trong tố tụng hình sự?

Quy định của BLTTHS 2015 về Đối chất

1. Đối chất là gì?

Đối chất là một trong những biện pháp tố tụng được tiến hành sau khi đã tiến hành các biện pháp điều tra khác, nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn trong lời khai giữa hai hay nhiều người tham gia tố tụng, nhằm hướng tới việc xác định sự thật khách quan của vụ án.

Khi tiến hành đối chất, Điều tra viên sẽ cho hai hay nhiều người có lời khai mâu thuẫn với nhau tiếp xúc trực tiếp với nhau để cùng trình bày về một vấn đề xác định là mâu thuẫn mà trước đó họ đã khai báo.

Để bảo đảm khách quan, trước khi tiến hành đối chất, Điều tra viên phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp để cử Kiểm sát viên kiểm sát việc đối chất. Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc đối chất. Tuy nhiên, để tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều tra vụ án, trường hợp Kiểm sát viên mặc dù đã được thông báo nhưng vắng mặt thì việc đối chất vẫn được tiến hành, nhưng ghi rõ việc vắng mặt của Kiểm sát viên vào biên bản đối chất.

2. Thủ tục trước khi tiến hành đối chất

Nếu có bị hại tham gia thì trước khi đối chất, Điều tra viên phải giải thích cho họ biết trách nhiệm về việc từ chối, trốn tránh khai báo hoặc cố tình khai báo gian dối. Nếu có người làm chứng tham gia thì trước khi đối chất, Điều tra viên phải giải thích cho họ biết trách nhiệm về việc từ chối, trốn tránh khai báo hoặc cố tình khai báo gian dối mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì họ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội khai báo gian dối, tội từ chối khai báo theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Việc giải thích trách nhiệm của bị hại, người làm chứng phải ghi vào biên bản.

3. Trình tự tiến hành đối chất

Khi bắt đầu đối chất, Điều tra viên hỏi về mối quan hệ giữa những người tham gia đối chất, sau đó hỏi họ về những tình tiết cần làm sáng tỏ. Sau khi nghe đối chất, Điều tra viên có thể hỏi thêm từng người.

Trong quá trình đối chất, Điều tra viên có thể đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật có liên quan; có thể để cho những người tham gia đối chất hỏi lẫn nhau; câu hỏi và trả lời của những người này phải ghi vào biên bản.

Để bảo đảm khách quan, tránh định hướng trong việc khai báo, chỉ sau khi những người tham gia đối chất đã khai xong mới được nhắc lại những lời khai trước đó của họ.

4. Hoạt động đối chất phải được ghi nhận bằng biên bản tố tụng

Tất cả nội dung của buổi đối chất được ghi đầy đủ trong biên bản. Biên bản đối chất được lập theo quy định chung của biên bản điều tra. Việc đối chất có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.

5. Các trường hợp Kiểm sát viên tiến hành đối chất

Thông thường việc tiến hành đối chất do Điều tra viên của Cơ quan điều tra thực hiện. Tuy nhiên, trong trường hợp cần thiết, Kiểm sát viên có thể tiến hành đối chất. Theo đó, việc đối chất được tiến hành theo trình tự, thủ tục tương tự việc đối chất do Điều tra viên tiến hành.

6. Sự có mặt của Kiểm sát viên, người bào chữa khi tiến hành đối chất

So với Điều 138 BLTTHS năm 2003, Điều 189 BLTTHS năm 2015 này quy định cụ thể trong trường hợp có mâu thuẫn trong lời khai giữa hai người hay nhiều người mà đã tiến hành các biện pháp điều tra khác nhưng chưa giải quyết được mâu thuẫn thì Điều tra viên tiến hành đối chất; bổ sung quy định việc đối chất phải được kiểm sát, khi tiến hành đối chất phải có sự kiểm sát của Kiểm sát viên, trong trường hợp Kiểm sát viên đã được báo trước nhưng không có mặt thì điều tra viên vẫn tiến hành đối chất, nhận dạng.

Trong trường hợp này kết quả của việc đối chất, nhận dạng vẫn bảo đảm giá trị pháp lý; bổ sung quy định để nâng cao hiệu quả của việc đối chất, đó là trong quá trình đối chất, Điều tra viên có thể đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật có liên quan.

Mặc dù nội dung Điều luật không quy định sự tham gia đối chất của người bào chữa, nhưng thực tế trong nhiều trường hợp, người bào chữa vẫn được Điều tra viên thông báo, mời tham gia buổi đối chất với tư cách người bào chữa, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người bị buộc tội.

Như vậy, cần hiểu pháp luật không cấm việc đối chất với sự tham gia của người bào chữa, nếu có mặt của người bào chữa càng có điều kiện chứng minh tính khách quan của buổi đối chất, nâng cao giá trị pháp lý của biên bản đối chất.