• Trang chủ
  • Hiến pháp
  • Hình sự
  • Dân sự
  • Hành chính
  • Hôn nhân gia đình
  • Lao động
  • Thương mại

Luật sư Online

Tư vấn Pháp luật hình sự, hành chính, dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, ly hôn, thừa kế, đất đai

  • Kiến thức chung
    • Học thuyết kinh tế
    • Lịch sử NN&PL
  • Cạnh tranh
  • Quốc tế
  • Thuế
  • Ngân hàng
  • Đất đai
  • Ngành Luật khác
    • Đầu tư
    • Môi trường
 Trang chủ » Luật Hình sự là gì? Thế nào là quy phạm pháp luật hình sự?

Luật Hình sự là gì? Thế nào là quy phạm pháp luật hình sự?

24/05/2021 24/05/2021 GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa Leave a Comment

Luật Hình sự là gì? Thế nào là quy phạm pháp luật hình sự?

Tác giả: Nguyễn Ngọc Hòa

1. Luật Hình sự là gì?

Luật hình sự là ngành luật trong hệ thống pháp luật có đối tượng và phương pháp điều chỉnh đặc biệt, tuân theo các nguyên tắc và thực hiện các nhiệm vụ riêng. (Khái niệm luật hình sự có thể được dùng để chỉ ngành luật nhưng cũng có thể được hiểu là một trong những hình thức văn bản quy phạm pháp luật – luật (hoặc bộ luật) của ngành luật hình sự. Luật hình sự còn có thể được dùng để chi môn khoa học nghiên cứu ngành luật hình sự.)

Với tính chất là ngành luật, luật hình sự được hiểu là hệ thống các quy phạm pháp luật xác định những hành vi nguy hiểm cho xã hội bị coi là tội phạm và quy định hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt có thể áp dụng cho các tội phạm đó. Gắn với luật hình sự là hiện tượng tội phạm và biện pháp trách nhiệm đối với hiện tượng đó. Hình phạt và biện pháp hình sự phi hình phạt tuy cùng thuộc các biện pháp hình sự nhưng hình phạt vẫn được xem là biện pháp hình sự đặc trưng có tính “truyền thống”. Do vậy, thường có sự “vô tình” đồng nhất giữa hình phạt với các biện pháp hình sự. Tuy nhiên, xu hướng hiện nay là phát triển biện pháp hình sự phi hình phạt cùng với hạn chế hình phạt. Luật hình sự Việt Nam cũng đang theo xu hướng này.

Với hai nội dung như vậy mà ngành luật này có tên gọi gắn với một trong hai nội dung đó – tội phạm hoặc hình phạt. Ví dụ: Trong tiếng Anh, ngành luật này thường được gọi là Criminal Law (pháp luật hay ngành luật về tội phạm); còn trong tiếng Đức, ngành luật này lại thường được gọi là Strafrecht (pháp luật hay ngành luật về hình phạt). Trong tiếng Việt, hình sự có nghĩa là sự trừng trị, trừng phạt và ngành luật hình sự cũng có nghĩa là ngành luật về trừng phạt hay về hình phạt.

Quy phạm pháp luật của ngành luật hình sự được hình thành qua các quy định của pháp luật. Đó là các quy định chung về tội phạm và hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt, là các quy định về các tội phạm cụ thể và các khung hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt cụ thể. Các quy định này đều phải được thể hiện ở hình thức văn bản quy phạm pháp luật cao nhất trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam hay nói cách khác, các quy định về tội phạm và hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt phải do cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành vì tính đặc biệt của các quy định này.

Xem thêm tài liệu liên quan:

  • Trình bày cách thức thể hiện quy phạm pháp luật trong văn bản quy phạm pháp luật. Cho ví dụ?
  • Quy phạm pháp luật và Văn bản quy phạm pháp luật là gì?
  • Quy phạm pháp luật là gì? Các đặc điểm của quy phạm pháp luật
  • Quy phạm pháp luật hành chính là gì? Phân loại và thực hiện quy phạm pháp luật hành chính?
  • Bàn về thời điểm có hiệu lực của Văn bản quy phạm pháp luật thông qua một vụ án cụ thể
  • Về sự thiếu thống nhất của các quy định “Đình chỉ” và “Tạm đình chỉ” trong các Văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam và kiến nghị
  • Bàn về ngoại lệ của quy định trong Văn bản quy phạm pháp luật
  • Phân tích hình thức áp dụng quy phạm pháp luật hành chính
  • Quy phạm pháp luật, định nghĩa và hệ thống ngành Luật Hiến pháp
  • Một số ý kiến về hoạt động ban hành Văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh

Như đã trình bày, bên cạnh nội dung quy định hình phạt, ngành luật hình sự còn quy định các biện pháp hình sự khác không phải là hình phạt mà thường được gọi là biện pháp hình sự phi hình phạt. Trong các Bộ luật Hình sự Việt Nam, các biện pháp này có tên gọi là các biện pháp tư pháp; các biện pháp giám sát, giáo dục và được coi là các biện pháp hỗ trợ hoặc thay thế cho hình phạt. Các biện pháp phi hình phạt này có xu hướng phát triển trong luật hình sự của các nước cũng như của Việt Nam. Tuy nhiên, hình phạt vẫn là biện pháp cưỡng chế hình sự chính và có tính đặc trưng của ngành luật hình sự. Do vậy, khi nói về ngành luật hình sự, các tài liệu thường chỉ nói đến hình phạt. Bộ luật Hình sự Việt Nam khi xác định nhiệm vụ của mình cũng chi viết: “… Bộ luật này quy định về tội phạm và hình phạt”. (Điều 1 Bộ luật Hình sự) Tuy nhiên, khi định nghĩa khái niệm tội phạm, Điều 8 Bộ luật Hình sự không đề cập đến tính “chịu hình phạt” như một số tài liệu mà đã đề cập đến đặc điểm “bị xử lý hình sự” của tội phạm. Theo đó, “chịu hình phạt” chỉ là một nội dung của “bị xử lý hình sự”; hình phạt chỉ là một loại của biện pháp hình sự.

Với nội dung xác định tội phạm và quy định hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt, ngành luật hình sự có đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh đặc biệt.

Luật Hình sự là gì? Thế nào là quy phạm pháp luật hình sự?

Xem thêm bài viết về “Khoa học Luật Hình sự“

  • Từ khởi nguồn đến kết thúc của Luật Hình sự – TS. Trịnh Tiến Việt

2. Quy phạm pháp luật hình sự là gì?

Nội dung của quy phạm pháp luật hình sự được thể hiện thông qua các quy định của luật. Đó là các quy định chung về tội phạm và hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt; các quy định về các tội phạm cụ thể và các khung hình phạt cụ thể. Các quy định chung về tội phạm và hình phạt cũng như biện pháp hình sự phi hình phạt tạo thành Phần chung của luật hình sự; Phần các tội phạm của luật hình sự là phần được hình thành bởi các quy định về tội phạm cụ thể và khung hình phạt cụ thể.

Quy phạm pháp luật hình sự được thể hiện qua các quy định của luật hình sự hay nói cách khác là qua các điều luật. Giữa quy phạm pháp luật hình sự và điều luật của luật hình sự có sự khác nhau. (Về mối quan hệ giữa quy phạm pháp luật và điều luật, xem thêm: Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình li luận nhà nước và pháp luật, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2015, tr. 325 và tr. 326)

Một điều luật quy định về tội phạm cụ thể mới chỉ thể hiện nội dung cơ bản của một quy phạm pháp luật hình sự mà chưa phải là một quy phạm pháp luật hình sự hoàn chỉnh. Một quy phạm pháp luật hình sự hoàn chỉnh luôn bao gồm nội dung của điều luật về một tội phạm cụ thể và nội dung các điều luật quy định về những vấn đề chung của tội phạm. V dụ: Điều 141 Bộ luật Hình sự có nội dung: “Người nào dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc bằng thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trải với ý muốn của nạn nhân, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm”. Nội dung này mới chỉ là phần cơ bản của quy phạm pháp luật hình sự vì trong nội dung này chưa có nội dung giải thích dấu hiệu “người nào”. Dấu hiệu này được giải thích qua các điều luật về tuổi chịu trách nhiệm hình sự (Điều 12 Bộ luật Hình sự) và về tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21 Bộ luật Hình sự).

Với nội dung là xác định tội phạm và quy định hình phạt, quy phạm pháp luật hình sự đòi hỏi phải có hai bộ phận cấu thành – bộ phận xác định tội phạm và bộ phận quy định hình phạt. Tuy nhiên, việc xác định hai bộ phận đó trong cấu trúc của quy phạm pháp luật nói chung cũng như của quy phạm pháp luật hình sự nói riêng có sự không thống nhất giữa các nhà nghiên cứu và giảng dạy. Bên cạnh quan điểm cho rằng quy phạm pháp luật nói chung cũng như quy phạm pháp luật hình sự nói riêng có ba bộ phận (giả định, quy định và chế tài) cũng có quan điểm cho rằng quy phạm pháp luật chỉ có hai bộ phận (giả định và quy định hoặc giả định và chế tài)). Tác giả cho rằng quy phạm pháp luật hình sự là loại quy phạm tương đối đặc biệt so với quy phạm pháp luật của các ngành luật khác nên khó có sự thống nhất trong cách hiểu về nội dung cũng như cấu trúc của loại quy phạm pháp luật này. Nhưng điều chắc chắn là quy phạm pháp luật hình sự phải có hai bộ phận – bộ phận mô tả tội phạm và bộ phận xác định khung hình phạt (chế tài) có thể được áp dụng đối với tội phạm đó. Trong đó, bộ phận mô tả tội phạm gồm 2 phần: Phần mô tả chủ thể cùng các điều kiện khác (nếu có) và phần mô tả hành vi phạm tội. Ví dụ: Bộ phận mô tả tội phạm tại Điều 132 Bộ luật Hình sự. Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng là: “Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cửa giúp dẫn đến hậu quả người đó chết”. Trong đó, phần mô tả chủ thể là “người nào”, phần mô tả điều kiện khác là “có điều kiện (cứu giúp)”; phần mô tả hành vi phạm tội là “không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết”. Theo công thức chung của quy phạm pháp luật (nếu – thì – mà khác thì sẽ…)() phần mô tả chủ thể và các điều kiện khác thuộc về giả định (nếu”), phần mô tả hành vi phạm tội thuộc về quy định (“mà khác”). Phần quy định (“thì”) là phần ẩn trong quy phạm pháp luật hình sự (trong ví dụ trên, phần ẩn được hiểu là thì phải cứu giúp).

Chia sẻ bài viết:
  • Share on Facebook

Bài viết liên quan

Các loại sai lầm khi xác định tội danh trong khoa học Luật hình sự
Các loại sai lầm khi xác định tội danh trong khoa học Luật hình sự
Khoa học luật hình sự là gì? Mối quan hệ với một số ngành khoa học khác
Khoa học luật hình sự là gì? Mối quan hệ với một số ngành khoa học khác
Các nhiệm vụ (chức năng) của Luật hình sự
Các nhiệm vụ (chức năng) của Luật hình sự
Các nguyên tắc cơ bản của Luật Hình sự Việt Nam
Các nguyên tắc cơ bản của Luật Hình sự Việt Nam
Quy phạm pháp luật, định nghĩa và hệ thống ngành Luật Hiến pháp
Quy phạm pháp luật, định nghĩa và hệ thống ngành Luật Hiến pháp
Từ khởi nguồn đến kết thúc của Luật Hình sự
Từ khởi nguồn đến kết thúc của Luật Hình sự

Chuyên mục: Hình sự/ Luật Hình sự - Phần chung Từ khóa: Khoa học Luật Hình sự/ Quy phạm pháp luật

Previous Post: « [SO SÁNH] Phân biệt Giết người và Cố ý gây thương tích dẫn đến chết người
Next Post: Các nguyên tắc cơ bản của Luật Hình sự Việt Nam »

Reader Interactions

Trả lời Hủy

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Primary Sidebar

Tìm kiếm nhanh tại đây:

Tài liệu học Luật

  • Trắc nghiệm Luật | Có đáp án
  • Nhận định Luật | Có đáp án
  • Bài tập tình huống | Đang cập nhật
  • Đề cương ôn tập | Có đáp án
  • Đề Thi Luật | Cập nhật đến 2021
  • Giáo trình Luật PDF | MIỄN PHÍ
  • Sách Luật PDF chuyên khảo | MIỄN PHÍ
  • Sách Luật PDF chuyên khảo | TRẢ PHÍ
  • Từ điển Luật học Online| Tra cứu ngay

Tổng Mục lục Tạp chí ngành Luật

  • Tạp chí Khoa học pháp lý
  • Tạp chí Nghiên cứu lập pháp
  • Tạp chí Nhà nước và Pháp luật
  • Tạp chí Kiểm sát
  • Tạp chí nghề Luật

Chuyên mục bài viết:

  • An sinh xã hội
  • Cạnh tranh
  • Chứng khoán
  • Cơ hội nghề nghiệp
  • Dân sự
    • Luật Dân sự Việt Nam
    • Tố tụng dân sự
    • Thi hành án dân sự
    • Hợp đồng dân sự thông dụng
    • Pháp luật về Nhà ở
    • Giao dịch dân sự về nhà ở
    • Thừa kế
  • Doanh nghiệp
    • Chủ thể kinh doanh và phá sản
  • Đất đai
  • Giáo dục
  • Hành chính
    • Luật Hành chính Việt Nam
    • Luật Tố tụng hành chính
    • Tố cáo
  • Hiến pháp
    • Hiến pháp Việt Nam
    • Hiến pháp nước ngoài
    • Giám sát Hiến pháp
  • Hình sự
    • Luật Hình sự – Phần chung
    • Luật Hình sự – Phần các tội phạm
    • Luật Hình sự quốc tế
    • Luật Tố tụng hình sự
    • Thi hành án hình sự
    • Tội phạm học
    • Chứng minh trong tố tụng hình sự
  • Hôn nhân gia đình
    • Luật Hôn nhân gia đình Việt Nam
    • Luật Hôn nhân gia đình chuyên sâu
  • Lao động
  • Luật Thuế
  • Môi trường
  • Ngân hàng
  • Quốc tế
    • Chuyển giao công nghệ quốc tế
    • Công pháp quốc tế
    • Luật Đầu tư quốc tế
    • Luật Hình sự quốc tế
    • Thương mại quốc tế
    • Tư pháp quốc tế
    • Tranh chấp Biển Đông
  • Tài chính
    • Ngân sách nhà nước
  • Thương mại
    • Luật Thương mại Việt Nam
    • Thương mại quốc tế
    • Pháp luật Kinh doanh Bất động sản
    • Pháp luật về Kinh doanh bảo hiểm
    • Nhượng quyền thương mại
  • Sở hữu trí tuệ
  • Kiến thức chung
    • Đường lối Cách mạng ĐCSVN
    • Học thuyết kinh tế
    • Kỹ năng nghiên cứu và lập luận
    • Lý luận chung Nhà nước – Pháp luật
    • Lịch sử Nhà nước – Pháp luật
    • Lịch sử văn minh thế giới
    • Logic học
    • Pháp luật đại cương
    • Tư tưởng Hồ Chí Minh
    • Triết học

Quảng cáo:

Copyright © 2023 · Luật sư Online · Giới thiệu ..★.. Liên hệ ..★.. Tuyển CTV ..★.. Quy định sử dụng