Quy định về chỉ định người bào chữa trong tố tụng hình sự

Theo quy định tại khoản 1 Điều 76 BLTTHS 2015 về Chỉ định người bào chữa thì trong các trường hợp luật định, nếu Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng không mời người bào chữa thì vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

Xem thêm bài viết về “Người bào chữa“:

• Thời điểm người bào chữa tham gia tố tụng theo Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
• Thông báo thời gian tiến hành hoạt động tố tụng cho người bào chữa – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
• Quyền đọc, ghi chép, sao chụp tài liệu của người bào chữa – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
• Người bảo vệ quyền, lợi ích của người bị tố giác, kiến nghị khởi tố – ThS. LS. Phạm Quang Thanh
• Quy định về Thu thập, giao chứng cứ, tài liệu liên quan việc bào chữa – ThS. LS. Phạm Quang Thanh

1. Các trường hợp bào chữa bắt buộc (bào chữa theo chỉ định)

Điều luật quy định trong các trường hợp sau đây nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của họ không mời người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải yêu cầu hoặc đề nghị Đoàn luật sư phân công tổ chức hành nghề luật sư cử người bào chữa, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước cừ Trợ giúp viên pháp lý, luật sư bào chữa cho người thuộc diện được trợ giúp pháp lý, ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận cử bào chữa viên nhân dân bào chữa cho người bị buộc tội là thành viên của tổ chức mình:

1.1. Mức cao nhất của khung hình phạt áp dụng là 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình

Bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình. Mức cao nhất của khung hình phạt ở đây là mức theo luật định, không phải là hình phạt do Tòa án tuyên.

Ví dụ: Cơ quan điều tra quyết định khởi tố bị can về tội giết người theo khoản 1 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 có mức hình phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình, nếu bị can, người đại diện hoặc người thân thích của bị can không nhờ người bào chữa thì Cơ quan điều tra phải chỉ định người bào chữa cho bị can đó.

1.2. Người có nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa, người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi

Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa; người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi.

Xuất phát từ việc các chủ thể này chưa hoặc không đủ năng lực để tự bào chữa cho bản thân mình, thực hiện chính sách hình sự nhân đạo, Bộ luật tố tụng hình sự quy định nếu người bị buộc tội hoặc người đại diện, người thân thích của họ không nhờ người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa cho họ.

Trong các trường hợp trên, nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của người bị buộc tội không nhờ người bào chữa mà cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng cũng không chỉ định người bào chữa là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

2. Các tổ chức có trách nhiệm cử người bào chữa chỉ định.

Theo yêu cầu hoặc đề nghị của Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thì các tổ chức sau đây cử người bào chữa cho các trường hợp bắt buộc bào chữa:

• Đoàn luật sư phân công tổ chức hành nghề luật sư cử người bào chữa;
• Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước cử Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư bào chữa cho người thuộc diện được trợ giúp pháp lý;
• Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận cừ bào chữa viên nhân dân bào chữa cho người bị buộc tội là thành viên của tổ chức mình.